Illustratie van een jong kind, hij loopt met een grote bloem richting een 'vaas' waar allemaal verschillende soorten bloemen in staan. De 'vaas' heeft de vorm van een locatie marker.

Op weg naar inclusief onderwijs

Ieder kind hoort bij een basisschool in zijn of haar dorp. Dat is ons doel. Daarom willen wij kinderen zoveel mogelijk samen laten leren in dezelfde groep. Ook organiseren basisscholen en gespecialiseerde scholen samen (nieuwe) vormen van ondersteuning. En investeren we in de dorpskernen in samenwerking met elkaar en met netwerkpartners zoals jeugdhulp en zorg.

Waaraan we de komende jaren werken, staat in ons ondersteuningsplan Op weg naar inclusief onderwijs 2023-2027. In dit online magazine vind je de hoofdpunten uit dit plan. Waarom werken we aan inclusief onderwijs? Welke richting kiezen we? Aan welke speerpunten werken wij? We delen verhalen uit de praktijk over wat we doen op weg naar inclusief onderwijs, om elkaar te inspireren en van elkaar te leren.

Illustratie van een meisje die naast een 'vaas' staat, ze steekt een grote gele bloem in de 'vaas'. De 'vaas' heeft de vorm van een locatie marker.

Wat is inclusief onderwijs voor ons?

Ons samenwerkingsverband met ruim 60 scholen en twaalf schoolbesturen in de Duin- en Bollenstreek vormt een netwerkorganisatie met jeugdhulp, zorg en gemeenten. Vanuit ieders eigen rol werken we samen aan inclusief onderwijs.

Alle kinderen kunnen zich naar hun mogelijkheden, persoonlijkheid en talenten in het onderwijs ontwikkelen en ontplooien. Zij krijgen hierbij de juiste ondersteuning, zodat zij volwaardig en gelijkwaardig kunnen meedoen in het onderwijs en de samenleving.

Kinderen met en zonder ondersteuningsbehoeften gaan samen dichtbij huis naar dezelfde school. Zij zitten zoveel mogelijk in dezelfde klas, volgen dezelfde lessen en activiteiten en krijgen de ruimte om mee te doen op hun manier. Ieder kind hoort erbij en zijn of haar brede ontwikkeling staat centraal.

Ondersteuning en kennis uit het gespecialiseerd onderwijs, jeugdhulp en zorg zijn beschikbaar voor de ontwikkelingsmogelijkheden van alle kinderen. Waar nodig is er gespecialiseerd onderwijs. We streven dan altijd naar samenwerking met een reguliere school dichtbij huis.

Onze missie

Recht op onderwijs voor ieder kind: dat is waar wij samen voor willen staan. Het recht van ieder kind op zijn of haar kwaliteiten en talenten te ontwikkelen op een manier die aansluit op zijn of haar onderwijsbehoeften. Wij werken samen om dat voor kinderen dichtbij huis mogelijk te maken.

Onze visie

Iedereen is anders, iedereen is welkom en doet mee. We ontmoeten elkaar. Dat is de basis voor een inclusieve samenleving. Onderwijs is dé plek om hierin het voorbeeld te geven, wij hebben hierin een belangrijke rol. Onderwijs vindt plaats in de context van een groep.

In onze dorpen is er voor ieder kind een onderwijsplek om anderen te ontmoeten en zich te ontplooien. Scholen werken samen met elkaar en met anderen om de expertise en het ondersteuningsaanbod dat daarvoor nodig is te organiseren. We garanderen een specialistische aanpak voor kinderen die dat nodig hebben.

In onze regio werken we samen met partners om onderwijs de vind- en werkplaats te laten zijn waar onderwijs, zorg en andere expertise bij elkaar komen.

Onze kernwaarden

Wij zijn open naar de ander, of het nu een kind, een oud of professional is. Verschil mag en moet er zijn, tussen mensen en ook in het onderwijsaanbod. Diversiteit is belangrijk. We zijn nieuwsgierig naar elkaar. We gaan uit van wat er wél kan en staan open voor ontwikkeling.

We zijn verbonden aan onze regio, kinderen en hun ouders. We zijn verbonden aan elkaar en aan de gezamenlijke opdracht in het samenwerkingsverband. We weten dat we elkaar nodig hebben en dat we het alleen samen kunnen doen. Samen zijn we meer dan ieder voor zich.

We werken planmatig, doelgericht en handelingsgericht. We zetten de juiste expertise op het juiste moment in. We werken interprofessioneel samen. We gaan uit van vertrouwen en verantwoordelijkheidsbesef. Het afleggen van verantwoording vinden we vanzelfsprekend. We reflecteren op ons handelen om verbeteringen door te voeren.

Waarom gaan we voor inclusief onderwijs?

  • wij willen dat iedereen zich gezien en welkom voelt
  • wij voelen ons gemotiveerd om te werken aan kansengelijkheid
  • wij erkennen dat er kinderen, jongeren (en ouders) zijn die zich nu nog buitengesloten voelen of thuiszitten en niet naar school gaan
  • we weten dat kansen op maatschappelijk succes groter zijn als je regulier onderwijs volgt
  • we willen dat kinderen opgroeien in verbinding met een afspiegeling van de samenleving en zich ontwikkelen tot burgers die wederzijds begrip hebben voor elkaar

Op weg naar inclusief onderwijs is onze hoofdambitie dat ieder kind hoort bij een reguliere school in zijn of haar dorp.

Om dit te bereiken, werken we aan:

1 sociale inclusie in het regulier onderwijs

Natuurlijk is (deels) onderwijs volgen op de basisschool het uiteindelijke doel. Maar sociale inclusie is al heel belangrijk voor het welbevinden en de ontwikkeling van kinderen. Denk aan meedoen met (school)activiteiten in de eigen buurt en leeftijdgenoten ontmoeten.

2 nieuwe vormen van samenwerking tussen regulier en gespecialiseerd onderwijs

Alle kinderen zijn in beeld van een reguliere school in de eigen buurt. Wat nu nog ‘bijzonder’ is, wordt ‘normaal’. Denk aan deeltijdonderwijs, een mix van regulier en gespecialiseerd, of een gastleerling uit het gespecialiseerd onderwijs mee laten doen op de basisschool.

3 ondersteuning van onze regionale partners

Samenwerking met elkaar, met voorschoolse voorzieningen, jeugdhulp, zorg, leerplicht en andere partners: samen kunnen wij ervoor zorgen dat steeds meer kinderen met specialistische ondersteuningsvragen in hun eigen dorpskern kunnen meedoen en onderwijs volgen.

In het gesprek over inclusief onderwijs is de contouren werkagenda Route naar inclusief onderwijs 2035 van het ministerie van OCW leidraad (geweest). Benieuwd? Download die hier.

Illustratie van een docent, zijn arm wordt ondersteund door een steunen op wieltjes, een extern persoon helpt het deze steunen te monteren.

Sterke basis

In ons samenwerkingsverband hebben wij afspraken gemaakt over de basisondersteuning die elke school biedt aan kinderen. We versterken die door scholing en door in de dorpen en regio meer te leren van elkaar en elkaars expertise beter te gebruiken.

Lees meer over basisondersteuning

Een stromend aanbod in de regio

Om meer kinderen in hun eigen dorp naar school te laten gaan, brengen we specialistische ondersteuning naar het basisonderwijs in de dorpskernen. En zorgen we dat bewegen van, naar en tussen regulier en gespecialiseerd onderwijs gewoon wordt. Denk aan combinaties van regulier en gespecialiseerd onderwijs, een onderwijszorg- of zorgonderwijsaanbod en aan jeugdhulp in de school.

Lees meer over een stromend aanbod
Illustratie van een groep kinderen samen in een boot. Het voorste kind staat op de punt van de boot en wijst vooruit.

Expertise en lerend netwerk

Scholen en hun netwerkpartners in de dorpskernen ontwikkelen zich tot lerend netwerk. Zij weten van elkaar wie welke kennis in huis heeft en benutten elkaars expertise ook. In onze regio delen we goede praktijken om elkaar te inspireren en van elkaar te leren. Zo versterken wij samen de expertise in ons samenwerkingsverband.

Lees meer over lerend netwerk

Samenwerken met de regio

Inclusief onderwijs is niet alleen ‘van de scholen’. Samenwerking met partners is hard nodig om de voorwaarden voor inclusief onderwijs goed te organiseren. Met onder meer gemeenten, kinderopvang, jeugdhulp en zorg werken we vanuit een gezamenlijke agenda.

Lees meer over samenwerken
Illustratie van twee personen die in een 'boot' zitten, èèn kijkt door een verrekijker vooruit, de ander is aan het roeien, een derde persoon vormt de 'boot'.
Illustratie van twee personen die elkaar een 'high-five' geven, voor hen staat een diamant.

Werken aan kwaliteit

Samen willen we steeds beter worden. We werken in en aan een samenwerkingscultuur waarin we eigenaarschap nemen en aanspreekbaar zijn op wat we doen. En we stemmen ons kwaliteitsbeleid beter af op onze ambities voor inclusief onderwijs.

Lees meer over werken aan kwaliteit

Opbrengsten ondersteuningsplan Op weg naar inclusief onderwijs

Halverwege ondersteuningsplan: Inspirade!
Halverwege ondersteuningsplan: Inspirade!

expertise & lerend netwerk

Halverwege ondersteuningsplan: Inspirade!

Samen vieren wat we hebben bereikt en vooruit kijken naar 2027.

‘Over de grenzen’ nu structureel aanbod
‘Over de grenzen’ nu structureel aanbod

stromend aanbod

‘Over de grenzen’ nu structureel aanbod

Begaafde leerlingen met moeilijk verstaanbaar gedrag kunnen al jaren naar de klas ‘Over de grenzen’: een initiatief van PROOLeiden in samenwerking met Stichting Confessioneel Ondrwijs Leiden, jeugdhulp en collega-samenwerkingsverbanden PPO Leiden en Rijnstreek. Deze klas is sinds schooljaar 2024-2025 structureel aanbod is in ons dekkend netwerk.

Routekaart Doorgaande lijn Noordwijk in gebruik
Routekaart Doorgaande lijn Noordwijk in gebruik

sterke basis

Routekaart Doorgaande lijn Noordwijk in gebruik

Geïnspireerd door de routekaart in Katwijk namen kernen Noordwijk en Noordwijkerhout het initiatief om een heldere routekaart te ontwerpen voor een doorgaande lijn van voorschool naar basisschool. Een mooi resultaat door een goede samenwerking tussen voorschoolse voorzieningen, scholen en gemeente. Om ieder kind een goede start te geven in groep 1.

 

Speerpunt ‘gedrag’ staat op de kaart
Speerpunt ‘gedrag’ staat op de kaart

sterke basis

Speerpunt ‘gedrag’ staat op de kaart

In schooljaar 2024-2025 volgend 129 deelnemers webinars over omgaan met lastig verstaanbaar gedrag. Het zijn adviesrapport onder de arm bezocht projectleider Kees Guijt kernoverleggen en schoolbesturen investeerden in professionalisering en kennisdeling. Versterking van de pedagogische basis staat op onze kaart!

 

Scholen voorbereid op hoorrecht
Scholen voorbereid op hoorrecht

sterke basis

Scholen voorbereid op hoorrecht

Vanaf augustus 2025 is hoorrecht verplicht voor kinderen en ouders. In schooljaar 2024-2-25 hebben we scholen daarop voorbereid met een goed bezocht webinar, een factsheet en praktische handvatten om hoorrecht vorm te geven.

Expertgroep gedrag: gedragskennis moet naar de leerkracht!
Expertgroep gedrag: gedragskennis moet naar de leerkracht!

sterke basis

Expertgroep gedrag: gedragskennis moet naar de leerkracht!

Na twee jaar lerend netwerk ‘gedrag’, kennisuitwisseling en -deling, advisering en afstemming, gaat de Expertgroep gedrag graag door. Een terugkerende vraag afgelopen jaren: hoe krijgen we gedragsexpertise bij de leerkrachten? Om hun handelen draait het natuurlijk: met welke kennis én mindset doen zij dat? De expertgroep gaat aan de slag met dit vraagstuk.

Studiedag: samen doen wat we bedoelen
Studiedag: samen doen wat we bedoelen

expertise & lerend netwerk

Studiedag: samen doen wat we bedoelen

De kracht van verschillen (Emiel van Doorn) en werken aan inclusief onderwijs vanuit de bedoeling (Thom Verheggen): dat waren de thema’s van de twee lezingen op de studiedag in maart 2025. In groepen gingen deelnemers hierna samen in gesprek over volgende (verander)stappen.

 

  • Lees het artikel [ LINK MOET NOG ]
  • Bekijk de visualisatie [ LINK MOET NOG ]
Fasenmodel onderwijszorgcontinuüm ontwikkeld
Fasenmodel onderwijszorgcontinuüm ontwikkeld

samenwerken met de regio

Fasenmodel onderwijszorgcontinuüm ontwikkeld

Alleen samen kunnen onderwijs en gemeenten zorgen voor een ononderbroken ontwikkelingslijn voor kinderen. Een nieuw fasenmodel gaat ons daarbij helpen! Hierin staan uitgangspunten voor overlappende samenwerking die nodig is. Bij elke fase van het model maken gemeenten en onderwijs duidelijke afspraken.

 

  • Bekijk het fasenmodel [ LINK MOET NOG ]
Deelname speciaal onderwijs ‘midden’ nog te hoog
Deelname speciaal onderwijs ‘midden’ nog te hoog

werken aan kwaliteit

Deelname speciaal onderwijs ‘midden’ nog te hoog

Het deelnamepercentage laat zien hoeveel leerlingen naar het gespecialiseerd onderwijs gaan met een toelaatbaarheidsverklaring (TLV), ten opzichte van het aantal leerlingen waarvoor wij als samenwerkingsverband bekostiging krijgen. Wij willen dit op/onder het landelijk gemiddelde brengen. Dit lukt al jaren goed in het speciaal basisonderwijs, maar nog niet in het speciaal onderwijs met een TLV ‘midden’. Dit houdt in dat voor minimaal twee gebieden intensieve en specialistische ondersteuning nodig is, bijvoorbeeld leren, sociaal-emotionele ontwikkeling of medisch.

 

Deelnamepercentages in speciaal onderwijs ‘laag’ en ‘hoog’ zijn wel landelijk gemiddeld. Op het jaaroverzicht 2024 veel meer data!

 

Studiedag hoogbegaafdheid bracht inzicht
Studiedag hoogbegaafdheid bracht inzicht

expertise & lerend netwerk

Studiedag hoogbegaafdheid bracht inzicht

Jurian Hooft van het Landelijk Informatiecentrum Hoogbegaafdheid gaf bezoekers van de studiedag over hoogbegaafdheid waardevolle tips mee. Zo werden we ons er veel bewuster van dat veel hoogbegaafde leerlingen niet opvallen, gedemotiveerd of sociaal geïsoleerd raken. Dankzij subsidie konden we ons verdiepen in hoe we bouwen aan een inclusieve leeromgeving waarin ontwikkelpotentieel tot bloei komt.

 

Nieuwe governancestructuur werkt goed
Nieuwe governancestructuur werkt goed

werken aan kwaliteit

Nieuwe governancestructuur werkt goed

De onafhankelijke raad van toezicht, samenwerkingsraad, OPR en directeur-bestuurder evalueerden met een externe adviseur de nieuwe governancestructuur. De conclusie: die werkt goed.

Onderwijs bij dagbesteding De Zeester van ’s Heerenloo
Onderwijs bij dagbesteding De Zeester van ’s Heerenloo

stromend aanbod

Onderwijs bij dagbesteding De Zeester van ’s Heerenloo

Samen met Resonans zorgen we voor een onderwijsaanbod voor een aantal kinderen op De Zeester. Weer een mooie stap om leerrecht vorm te geven voor kinderen die eerder geen onderwijs kregen.

De Kikkergroep (Rijnsburg) en de Groeigroep (Hillegom) van start
De Kikkergroep (Rijnsburg) en de Groeigroep (Hillegom) van start

stromend aanbod

De Kikkergroep (Rijnsburg) en de Groeigroep (Hillegom) van start

Na pilots starten regulier en gespecialiseerd onderwijs samen twee nieuwe ‘speciale klassen’. De Kikkergroep in Rijnsburg focust op kleuters. In Hillegom biedt de Groeigroep een kort programma met focus op executieve vaardigheden. Overdracht van expertise is een belangrijk doel.

Nieuwe Routekaart doorgaande lijn Katwijk
Nieuwe Routekaart doorgaande lijn Katwijk

sterke basis

Nieuwe Routekaart doorgaande lijn Katwijk

Voorschoolse voorzieningen, scholen en gemeente maakten samen een heldere routekaart voor een doorgaande lijn van voorschool naar basisschool. Deze kaart biedt houvast en helpt kinderen een goede start maken in groep 1!

 

Focus AED op schoolontwikkeling in kernen werkt goed
Focus AED op schoolontwikkeling in kernen werkt goed

werken aan kwaliteit

Focus AED op schoolontwikkeling in kernen werkt goed

De Ambulante Educatieve Dienst Leiden (AED) is het expertisecentrum van het speciaal onderwijs in de regio Leiden en omstreken en biedt ook de scholen in ons samenwerkingsverband ambulante dienstverlening. Aan elke kern hebben we vaste onderwijsondersteuners gekoppeld en dat werkt goed, blijkt uit tevredenheidsonderzoek. Zij focussen vooral ook op schoolontwikkeling.

 

  • Naar het tevredenheidsonderzoek [ LINK MOET NOG ]
Ontwikkelagenda Duin- en Bollenstreek klaar
Ontwikkelagenda Duin- en Bollenstreek klaar

samenwerken met de regio

Ontwikkelagenda Duin- en Bollenstreek klaar

Met de gemeenten en het samenwerkingsverband voortgezet (speciaal) onderwijs hebben we een Ontwikkelagenda gemaakt. Samen willen wij bouwen aan een sterke pedagogische basis als fundament voor inclusief onderwijs. We werken aan vijf thema’s: preventie en welbevinden, jeugdhulp in het onderwijs, doorgaande lijnen, inclusieve onderwijshuisvesting en leerlingenvervoer.

 

Advies voor scholen: speerpunt gedrag
Advies voor scholen: speerpunt gedrag

sterke basis

Advies voor scholen: speerpunt gedrag

De belangrijkste reden voor verwijzing naar het gespecialiseerd onderwijs: ‘ingewikkelde’ gedragsvragen. Daarom maakten we omgaan met gedrag tot speerpunt. Projectleider Kees Guijt maakte een adviesrapport voor scholen met als belangrijkste conclusie: versterk de pedagogische basis!

 

In gesprek over nieuwe norm basisondersteuning
In gesprek over nieuwe norm basisondersteuning

werken aan kwaliteit

In gesprek over nieuwe norm basisondersteuning

Scholen brachten voor hun schoolbestuurders in beeld hoe zij scoren op de nieuwe vorm basisondersteuning voor lezen/spellen en dyslexie, meerbegaafdheid en hoogbegaafdheid en leergedrag. Dit was aanleiding voor een mooi bestuurlijk gesprek, onder meer over gezamenlijke ontwikkelpunten, hoe scholen daaraan kunnen werken en welke rol schoolbestuurders daarin hebben.

Onderinstroom; we kunnen nog veel verbeteren
Onderinstroom; we kunnen nog veel verbeteren

werken aan kwaliteit

Onderinstroom; we kunnen nog veel verbeteren

Jonge kinderen die rechtstreeks naar het gespecialiseerd onderwijs gaan, zonder eerst in het regulier te zijn geweest: dat heet onderinstroom. Hier heeft Bureau Infinite onderzoek naar gedaan. Conclusie: we kunnen nog veel verbeteren, zeker in het ‘integraal arrangeren’ met het regulier onderwijs erbij.

 

  • Naar het onderzoek [ LINK MOET NOG ]
Analyse twee jaar versterking HB-onderwijs gepresenteerd
Analyse twee jaar versterking HB-onderwijs gepresenteerd

werken aan kwaliteit

Analyse twee jaar versterking HB-onderwijs gepresenteerd

Met inzet van de subsidie Begaafde leerlingen po en vo 2023-2025 werkten we twee jaar aan versterking van het onderwijs aan begaafde kinderen in de dorpskernen. Uit een analyse van bureau 1801 blijkt dat dit goed is gelukt en dat we door kunnen met een aantal ontwikkelpunten.

 

Ook de expertgroep HB zette na twee jaar op een rij wat nog aandacht vraagt: de doorgaande lijn niveau 1 en 2, versterken van basisondersteuning in de klas, een plan van aanpak voor ondersteuning van alle hoogbegaafd kinderen en aandacht voor de uitstroom en doorstroom naar het voortgezet onderwijs.

 

  • Lees de analyse [ LINK MOET NOG! ]
  • Naar succescriteria voor HB-onderwijs niveau 1 [ LINK MOET NOG! ]
Studiedag: Bert Wienen bracht inspiratie
Studiedag: Bert Wienen bracht inspiratie

expertise & lerend netwerk

Studiedag: Bert Wienen bracht inspiratie

Hoofdspreker op de algemene studiedag ‘Samenwerken aan een stevige pedagogische basis voor ieder kind’: Bert Wienen. Zijn boodschap: het draait om goed onderwijs aan álle leerlingen. Starten bij de context dus, in plaats van bij het individu. En: uitgaan van een pedagogische relatie waarin we verwachtingen zo hoog mogelijk houden. Naast de lezing was er een rijk workshopaanbod.

 

Symbioseregeling van start
Symbioseregeling van start

stromend aanbod

Symbioseregeling van start

De gezamenlijke symbioseregeling helpt scholen om de kinderen in hun dorp/kern thuisnabij (gespecialiseerd) onderwijs te bieden.

 

Nieuw: jaaroverzicht in één oogopslag
Nieuw: jaaroverzicht in één oogopslag

werken aan kwaliteit

Nieuw: jaaroverzicht in één oogopslag

Helder inzicht in data helpt om onze aanpak steeds te verbeteren. Eind 2023 publiceerden we onze kerncijfers voor het eerst op één overzichtelijk jaaroverzicht.

 

Blijf-Op-School-arrangementen worden benut
Blijf-Op-School-arrangementen worden benut

stromend aanbod

Blijf-Op-School-arrangementen worden benut

Met een Blijf-Op-School-arrangement (BOS) kan het regulier onderwijs extra middelen krijgen om kinderen met een bijzondere onderwijsbehoefte in het regulier onderwijs op school te houden.

Expertisegroepen HB en gedrag gestart
Expertisegroepen HB en gedrag gestart

expertise & lerend netwerk

Expertisegroepen HB en gedrag gestart

Samen meer leren over onderwijs aan hoogbegaafde kinderen (HB) en omgaan met moeilijk verstaanbaar gedrag: dat is het doel van de expertisegroepen die in september 2023 van start gingen. Experts van scholen delen en ontwikkelen kennis en adviseren het samenwerkingsverband.

aTLaS-klas van start in Voorhout
aTLaS-klas van start in Voorhout

stromend aanbod

aTLaS-klas van start in Voorhout

Schooljaar 2023-2024 ging de aTLaS-klas van start, dankzij goede samenwerking tussen regulier en gespecialiseerd onderwijs. Doel is verwijzingen voor kinderen uit de kern naar een school daarbuiten, voorkomen door overdracht van kennis van speciaal naar regulier onderwijs.

Noordwijkse School biedt voltijds onderwijs HB
Noordwijkse School biedt voltijds onderwijs HB

stromend aanbod

Noordwijkse School biedt voltijds onderwijs HB

Voltijds onderwijs voor hoogbegaafde (HB) leerlingen in ons samenwerkingsverband wordt sinds de start van het nieuwe ondersteuningsplan aangeboden voor groep 5-6 en 7-8 door de Noordwijkse school. Ondersteuningsvragen worden complexer, merkt directeur Bob van Zanten.

 

Voorkant van het ondersteuningsplan 'Op weg naar inclusief onderwijs' van SWV PO Duin-en Bollenstreek

Download hier het volledige ondersteuningsplan 2023-2027.

Illustratie van een kind dat met een hele grote bloem op zijn schouders loopt

Op onze website staat wat wij doen en hoe wij (samen)werken.